حکایت عید قربان
عید قربان که پس از وقوف در عرفات (مرحله شناخت) و مشعر(محل آگاهی و شعور) و منا (سرزمین آرزوها، رسیدن به عشق) فرا میرسد، عیدِ رهایی از تعلّقات است. رهایی از هر آنچه غیرخدایی است. در این روز حجگزار، اسماعیل وجودش را، یعنی هر آنچه بدان دلبستگی دنیوی پیدا کرده قربانی میکند تا سبکبال شود.
عید قربان روز دهم ماه قمری ذی الحجه، مصادف با عید قربان از گرامیترین عیدهای مسلمانان است که به یاد ابراهیم و فرزندش اسماعیل، توسط بسیاری از مسلمانان جشن گرفته میشود.
عید قربان را عید الأضحی نیز گویند، چرا که اضحی جمع ماده ضحی به معنی ارتفاع روز و امتداد نور آفتاب است و هنگامی که خورشید بالا میآید(قبل از ظهر)، آن موقع را ضحی گویند، چنانچه در قرآن کریم آمده است: والشمس و ضحیها (قسم به خورشید و چاشتگاه آن) و چون حجاج موقع بالا آمدن آفتاب قربانی میکنند و قربانی را اضحیه یا ضحیه گویند بدین سبب روز دهم ذی الحجه را که قبل از ظهر آن، عمل قربانی انجام میشود «عید اضحی» میگویند.
عید در لغت از مادهی عود؛ به معناى بازگشت است؛ لذا به روزهایى که مشکلات از قوم و جمعیتى بر طرف میشود و به پیروزیها و راحتیهاى نخستین بازگشت مىکنند، عید گفته میشود. همچنین واژه قربان از ماده قرب؛ به معنای نزدیک بودن است. بر این اساس با توجه به این که شخصی که قربانی میکند، در نظر دارد بدین وسیله به خداوند متعال تقرب بجوید، این عمل را قربانی میگویند.
عید قربان، عید پیروزی وظیفه بر غریزه مخلوقات خداوند سه دسته هستند: گروهی که فقط پیرو غریزه هستند، مانند: حیوانات؛ گروهی که فقط پیرو وظیفه هستند، مثل: ملائکه؛ گروهی که گاهی دنبال غریزه رفته و گاهی دنبال وظیفه میروند، مانند: انسان.
هرگاه انسان بر سر دو راهی غریزه و وظیفه قرار گرفت و غریزه را انتخاب کرد، به سوی حیوانات گرویده بلکه از حیوانات هم پستتر شده است، چون از عقل و فکر و رهنمودهای انبیاء استفاده ننموده است(اولئک کالانعام بل هم اضل) آنان، همچون چهارپایان بلکه گمراهترند. همانا بدترین جنبندهها نزد خداوند، انسانهایی هستند که گویا کر و گنگاند و حاضر به تعقل هم نیستند. اما همین که انسان در این دو راهی خطرناک وظیفه را انتخاب نمود و در خط ملائکه و پاکان قرار گرفت آن را عید میگیرد، مثلاً غریزهی گرسنگی و تشنگی و شهوت انسان را به استفاده از آب و نان و به سوی همسر میکشاند،
ولی وظیفه دستور میدهد که در ماه رمضان خودداری کن، کسانیکه سی روز وظیفه را انتخاب کردهاند، روز عید فطر را باید عید بگیرند، زیرا وظیفه را بر غریزه ترجیح دادهاند.
در روایات مختلف دین اسلام آمده است که پیامبر بزرگ الهی حضرت ابراهیم(ع) در سن بالا دارای فرزندی شد که او را اسماعیل نام نهاد و برایش بسیار عزیز و گرامی بود. اما مدتها بعد، هنگامیکه اسماعیل به سنین نوجوانی رسیده بود، فرمان الهی چندین بار در خواب به ابراهیم نازل شد و بدون ذکر هیچ دلیلی به او دستور داده شد تا اسماعیل را قربانی کند.
او پس از کشمکشهای فراوان درونی، در نهایت با موافقت خالصانهی فرزندش، به محل مورد نظر میروند و ابراهیم آماده سر بریدن فرزند محبوب خود میشود. اما به هنگام انجام قربانی اسماعیل خداوند که او را سربلند در امتحان مییابد، گوسفندی را برای انجام ذبح به نزد ابراهیم میفرستد.