در میان آموزه‌های تشیع زیارت قبر شریف امام حسین(ع) در طول سال پنج زمان مخصوص دارد. اول رجب، نیمه‌ی رجب، نیمه‌ی شعبان، ایام عرفه و اربعین پنج موعد مورد سفارش اهل بیت علیهم‌السلام برای زیارت امام(ع) است.
بر اساس نقل‌های تاریخی نیز از گذشته‌های بسیار دور و در دورهی حیات ائمه هدی(ع) نیز در این ایام خاص سنت پیاده‌روی به قصد زیارت وجود داشته است. سنتی که معمولا از نجف و با زیارت امام علی(ع) آغاز می‌شد.
بسیاری از فشارهای دستگاه‌های حاکم علیه شیعیان و زوار نیز در همین مقاطع زمانی در طول سال صورت می‌گرفت که برجسته‌ترین آنها توسط دستگاه عباسی و در دوره خلافت متوکل در نیمه‌ی قرن سوم هجری صورت گرفت.«در سال 247 هجری قمری بار دیگر به متوکل خبر رسید که مردم و اهل سواد و کوفه دوباره به سمت کربلا برای زیارت بارگاه ملکوتی امام حسین(ع) روانه شده‌اند و جمعیت فراوانی بدین منظور گردهم آمده و کاروان بزرگی به راه افتاده است.
او نیز سپاه بزرگی به همراه یکی از سرلشگرانش به سمت آنها گسیل ساخت و دستور داد بین مردم به بیزاری از زائران مزار مطهر امام(ع) جار بزنند و مردم را از رفتن به زیارت بازداشت و به تعقیب خاندان ابی‌طالب و شیعیان پرداخت و تعداد بی‌شماری از آنان را به قتل رساند. چهارمین اقدام متوکل برای تخریب مزار مطهر امام حسین(ع) مصادف بود با زیارت نیمه‌ی شعبان، همان زمانی که افراد زیادی مشتاقانه برای زیارت در کربلا حضور به عمل می‌آورند.»
متوکل همان فردی است که در تاریخ به تعیین مجازات‌های سخت علیه زوار امام حسین(ع) مشهور است. او این دستور را در سال 236 هجری قمری صادر کردو براساس یک روایت تاریخی با ایجاد این شرایط سخت، امام هادی(ع) به شیعیان امر می‌کنند تا برای مدتی به زیارت امام(ع) نروند و به جای آن حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در ری را زیارت کنند.
تاج‌الدین در کتاب «اخبار الخلفا» و قرمانی در «اخبار الدول» معتقدند: «متوکل دستور داد به سال 237 مزار امام حسین(ع) و خانه‌های مجاور را خراب کنند و از رفت و آمد مردم جلوگیری نمایند و تکرار این عمل فجیع در فاصله‌های کم چنان دل‌ها را جریحه‌دار و موجب تنفر و انزجار مسلمین گردید که طبقات مختلف بغداد در مساجد، دیوارها، کوچه‌ها، بازارها و معابر و مجامع عمومی ناسزا بر متوکل نوشتند و شعرا در هجو و توبیخ متوکل شعر سرودند.» نهضت عاشورا در طول دو قرن تا زمان متوکل عالم‌گیر شده بود و هرگونه تغییر و تحول در کربلا و بارگاه امام(ع) در سراسر جهان اسلام منتشر می‌شد به طوری که اقدام متوکل در سال 236 هجری به گوش شیعیان در آفریقا هم رسید.
زید مجنون نام عالم اهل فضلی است که پس از شنیدن اقدامات متوکل از مصر با پای پیاده راهی عراق می‌شود. او در سال 237 به کوفه می‌رسد و از آن‌جا به همراهی بهلول حکیم پیاده به زیارت امام(ع) می‌روند.
هرچند در دوره‌های آل‌بویه و پس از مدتی در دورهی صفوی نشر تشیع مانع سخت‌گیری بر زوار شد؛ اما در دوران معاصر با شکل‌گیری موازنه‌ی جدید قوا و روی کار آمدن عثمانی و پس از آن حکومت‌های مستبد و دست‌نشانده، سخت‌گیری بر زوار امام(ع) در موسم اربعین بار دیگر افزایش پیدا کرد.
سنت پیاده‌روی اربعین در دورهی معاصر به شیخ انصاری نسبت داده می‌شود که احیاگر این سنت نامیده شده و پس از آن محدث نوری این شعار عظیم را بر عهده می‌گیرد. بر اساس خاطراتی که علمای معاصر ارائه کردند، سنت پیاده‌روی اربعین در طول 50 سال گذشته به طور مستمر پا بر جا بوده است. مرحوم احمد کافی از پیاده‌روی‌های اربعین در دهه‌ی سی شمسی سخن گفته است که به همراه گروه‌های معدودی از طلاب و علما طی مراسم خاصی پس از زیارت امام علی(ع) در نجف وسایل و آذوقه‌های خود را فراهم می‌کردند و در طول سه روز پیاده روی در روز اربعین خود را به بارگاه امام حسین(ع) می‌رساندند.
خونین شدن زیارت اربعین در دورهی معاصر با روی کار آمدن حزب بعث عراق کلید می‌خورد. دورهی حکومت احمد حسن‌البکر با خشونت‌های شدیدی علیه زواری که در اربعین عازم کربلا بودند مقارن می‌گردد. سال‌های 1390، 1395، 1396 و 1397 هجری قمری به صورت پیاپی زوار اربعین از جانب حکومت بعث با سلاح‌های زمینی و هوایی مورد تهاجم قرار گرفته و در مسیر نجف تا کربلا تعداد بسیاری از آنها به شهادت می‌رسیدند. مهم‌ترین و دردناک‌ترین وقایع در این دوره در سال 1397 هجری مطابق با 1356 شمسی است.
رعدالموسوی که خود شاهد این واقعه بوده است می‌نویسد: نجف آن سال بسیج‌کننده‌ی این نیروی عظیم مردمی بود که از کنار مرقد امیرالمؤمنین(ع) به راه افتاد و پس از چهار روز پیاده‌روی به کربلا رسید. حرکت موکب‌های پیاده و شعارهای طول راه و سخنرانی‌های متعدد، همه نوعی معارضه با حکومت بعث بود.» الموسوی به شعار معروف «ابد والله ما ننسی حسینا»، (به خدا قسم، هرگز حسین را فراموش نخواهیم کرد)، که در این سال در میان جمعیت انبوه زوار سر داده می‌شد اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «نیروهای دولتی برای جلوگیری از رسیدن زائران به کربلا، برنامه‌های مختلفی داشتند و درگیری‌هایی نیز پیش آمد و به شهادت عده‌ای از عزاداران انجامید. وقتی هم که به کربلا رسیدند، حوادثی شدیدتر پیش آمد و عده‌ی دیگری شهید و جمع بسیاری دستگیر شدند و نهضت شیعی اربعین آن سال، در خاطره تاریخ ثبت شد و مبداء الهام و شور و حال برای سال های بعد گردید.»
