سنت پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) در عید قربان
عید قربان به عنوان یکی از اعیاد بزرگ اسلامی، اعمال و آدابی دارد از جمله آنکه روایت شده است که رسول خدا(ص) در عید فطر و قربان -هر اندازه هوا سرد و یا گرم بود-، بُرد میپوشید و عمامه به سر مىنهاد. همچنین رسول خدا(ص) روز عید فطر و قربان، وقتی براى نماز عید خارج مىشد، صدایش را به تکبیر بلند مىکرد. همچنین امام صادق(ع) در حدیثى فرمود: سنّت بر آن جارى شده که آدمى روز «عید فطر»، قبل از رفتن براى خواندن نماز عید در مصلّى، و در «عید قربان» بعد از آن، افطار کند.
قربانی کردن برای کسانی که در حج حضور ندارند یک سنّت و عمل مستحبی است، ولی تأکید زیادی بر انجام آن شده است. در روایتی چنین آمده است که امّ سلمه نزد پیامبر (ص) آمد و گفت: ای رسول خدا (ص)، عید اضحى فرا میرسد، و من قیمت قربانى را در اختیار ندارم، پس آیا قرض کنم و قربانى کنم؟ فرمود: قرض بگیر؛ زیرا که آن قرضى ادا شده است.
در روایات آمده است که رسول خدا (ص) دو قوچ قربانى کرد، که یکى از آنها را به دست خودش ذبح نمود، بعد عرضه داشت: خدایا این از جانب من و از جانب کسانی از اهل بیتم که قربانی نکردند، و بعد دیگری را ذبح نمود و عرضه داشت: خدایا این از جانب من و از جانب کسانی از امتم که قربانی نکردند.
فضیلت شب و روز عید قربان در کلام ائمه(ع)
هر كس اين چهار شب را شب زنده دارى كند، بهشت براى او واجب است: شبِ ترويه، شب عرفه، شب عيد قربان و شب عيدفطر.
مفهوم دو واژه از پیامبر اکرم(ص) در کلام امام علی(ع)
امام علی عليه السلام میفرماید : شنيدم رسول خدا صلی الله عليه وآله روز عيد قربان، خطبه میخواند و میفرمود:
امروز، روز «ثجّ» و«عجّ» است. ثجّ ، خون قربانيهاست كه ميريزيد. پس نيّت هركس صادق باشد، اولين قطرهی خونِ قرباني او كفّارهی همه گناهان اوست و«عجّ»، دعاست. پس به درگاه خداوند دعا كنيد، قسم به آن كه جان محمّد صلي الله عليه وآله در دست اوست، از اينجا هيچ كس بر نميگردد، مگر آمرزيده شود، جز كسی كه گناه كبيره انجام داده و بر آن اصرار ورزد ودر دل خود، تصميم بر ترك آن ندارد .
جایگاه و فضیلت عید قربان و نیز ثواب قربانی دادن از نگاه پیامبر اعظم(ص) و ائمه اطهار(علیهم السلام)
ثواب شب زندهداری شب عيد قربان
قال رسول الله صلى الله عليه و آله: مَن أحيَا اللَّيالِيَ الأَربَعَ وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ : لَيلَةَ التَّروِيَةِ ، ولَيلَةَ عَرَفَةَ ، ولَيلَةَ النَّحرِ، ولَيلَةَ الفِطرِ
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند : هر كس اين چهار شب را شب زندهدارى كند، بهشت براى او واجب است: شبِ ترويه، شب عرفه، شب عيد قربان و شب عيدفطر.
قال الإمام الباقر عليه السلام : لَمّا أقبَلَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مِن مُزدَلِفَةَ مَرَّ عَلى جَمرَةِ العَقَبَةِ يَومَ النَّحرِ ، فَرَماها بِسَبعِ حَصَياتٍ، ثُمَّ أتى إلى مِنى، وذلِكَ مِنَ السُّنَّةِ
امام باقر عليه السلام فرمودند : رسول خدا صلى الله عليه و آله چون از مزدلفه آمدند، روز عيد قربان بر جمره عقبه گذشت و هفت سنگ بر آن زد، سپس به منى آمد و اين از سنّت است.
خونِ قربانی، كفّارهی همهی گناهان
الإمام عليّ عليه السلام: سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَخطُبُ يَومَ النَّحرِ ، وهُوَ يَقولُ : هذا يَومُ الثَّجِّ والعَجِّ ، والثَجُّ: ما تُهريقونَ فيهِ مِنَ الدِّماءِ ، فَمَن صَدَقَت نِيَّتُهُ كانَت أوَّلُ قَطرَةٍ لَهُ كَفّارَةً لِكُلِّ ذَنبٍ ، والعَجُّ: الدُّعاءُ، فَعِجّوا إلَى اللّه، فَوَالَّذي نَفسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لا يَنصَرِفُ مِن هذَا المَوضِعِ أحَدٌ إلاّ مَغفورًا لَهُ، إلاّ صاحِبَ كَبيرَةٍ مُصِرًّا عَلَيها لا يُحَدِّثُ نَفسَهُ بِالإِقلاعِ عَنها
امام علي عليه السلام: شنيدم رسول خدا صلي الله عليه وآله روز عيد قربان، خطبه ميخواند و ميفرمود : امروز، روز «ثجّ» و«عجّ» است. ثجّ، خون قربانيهاست كه ميريزيد. پس نيّت هركس صادق باشد، اولين قطرهی خونِ قرباني او كفّارهی همهی گناهان اوست، و«عجّ»، دعاست. پس به درگاه خداوند دعا كنيد، قسم به آن كه جان محمّد صلي الله عليه وآله در دست اوست، از اينجا هيچ كس بر نميگردد، مگر آمرزيده شود، جز كسي كه گناه كبيره انجام داده و بر آن اصرار ورزد و در دل خود، تصميم بر ترك آن ندارد.
الإمام زين العابدين عليه السلام ـ مِن دُعائِهِ يَومَ الأَضحى ويَومَ الجُمُعَةِ : اللّهُمَّ هذا يَومٌ مُبارَكٌ مَيمونٌ ، وَالمُسلِمونَ فيهِ مُجتَمِعونَ في أقطارِ أرضِكَ ، يَشهَدُ السّائِلُ مِنهُم وَالطّالِبُ وَالرّاغِبُ وَالرّاهِبُ ، وأنتَ النّاظِرُ في حَوائِجِهِم .
امام زين العابدين عليه السلام در ضمن دعايش در روز عيد قربان و روز جمعه فرمودند : پروردگارا! اين روز، روزى با بركت و خجسته است و مسلمانان در اين روز، از اطراف زمين تو گرد آمده اند. خواهنده، جوينده، اميدوار و بيمناك، همه حاضرند و تو، به نيازهايشان مىنگرى
نزول خیر و برکت در شب عيد قربان
قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله: يَسُحُّ اللّه ُ عز و جل مِنَ الخَيرِ في أربَعِ لَيالٍ سَحّا: لَيلَةِ الأَضحى ، وَالفِطرِ …
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداوند در چهار شب، پيوسته خير فرو مىريزد: شب عيد قربان و عيد فطر…
قال عبدالرحمن بن الحجّاج عن الإمام الصادق عليه السلام: «مَن زارَ قَبرَ الحُسَينِ عليه السلام لَيلَةً مِن ثَلاثٍ غَفَرَ اللّه ُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وما تَأَخَّرَ». قُلتُ: أيُّ اللَّيالي جُعِلتُ فِداكَ!؟ قالَ: «لَيلَةُ الفِطرِ، ولَيلَةُ الأَضحى، ولَيلَةُ النِّصفِ مِن شَعبانَ»
عبد الرحمان بن حَجّاج، از امام صادق نقل میکند که حضرت فرمودند: هر كس يك شب از سه شب، قبر حسين عليه السلام را زيارت كند، خداوندْ گناهان گذشته و آيندهاش را میآمرزد، گفتم: فدايت شوم! كدام شبها؟ فرمود: «شب عيد فطر، شب عيد قربان و شب نيمه شعبان.
عن رسول الله صلى الله عليه و آله: مَن قامَ لَيلَتَيِ العيدَينِ مُحتَسِبا للّه، لَم يَمُت قَلبُهُ يَومَ تَموتُ القُلوبُ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر كس دو شب عيد [ فطر و قربان] را به خاطر پاداش خدا به عبادت بپردازد، در آن روز كه دلها میميرند، دل او نمىميرد.
دعای هنگام بیرون رفتن در روز عيد فطر و قربان و روز جمعه
الإمام الباقر عليه السلام : اُدعُ فِي العيدَينِ ويَومِ الجُمُعَةِ، إذا تَهَيَّأتَ لِلخُروجِ بِهذَا الدُّعاءِ :
اللّهُمَّ مَن تَهَيَّأَ وتَعَبَّأَ وأعَدَّ وَاستَعَدَّ لِوِفادَةٍ إلى مَخلوقٍ رَجاءَ رِفدِهِ وطَلَبَ نائِلِهِ وجَوائِزِهِ وفَواضِلِهِ ونَوافِلِهِ، فَإِلَيكَ يا سَيِّدي وِفادَتي وتَهيِئَتي وتَعبِئَتي وإعدادي وَاستِعدادي رَجاءَ رِفدِكَ وجَوائِزِكَ ونَوافِلِكَ، فَلا تُخَيِّبِ اليَومَ رَجائي، يا مَن لا يَخيبُ عَلَيهِ سائِلٌ ولا يَنقُصُهُ نائِلٌ، فَإِنّي لَم آتِكَ اليَومَ بِعَمَلٍ صالِحٍ قَدَّمتُهُ ولا شَفاعَةِ مَخلوقٍ رَجَوتُهُ، ولكِن أتَيتُكَ مُقِرّا بِالظُّلمِ وَالإِساءَةِ، لا حُجَّةَ لي ولا عُذرَ، فَأَسأَلُكَ يا رَبِّ، أن تُعطِيَني مَسأَلَتي وتَقلِبَني بِرَغبَتي، ولا تَرُدَّني مَجبوها ولا خائِبا، يا عَظيمُ يا عَظيمُ يا عَظيمُ، أرجوكَ لِلعَظيمِ، أسأَلُكَ يا عَظيمُ أن تَغفِرَ لِيَ العَظيمَ، لا إلهَ إلاّ أنتَ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، وَارزُقني خَيرَ هذَا اليَومِ الَّذي شَرَّفتَهُ وعَظَّمتَهُ، وتَغسِلُني فيهِ مِن جَميعِ ذُنوبي وخَطايايَ ، وزِدني مِن فَضلِكَ إنَّكَ أنتَ الوَهّابُ .
امام باقر عليه السلام:
روز عيد فطر و عيد قربان و روز جمعه، چون آمادهی بيرون رفتن شدى، اين دعا را بخوان:
«خداوندا! هر كس كه آماده و مهيّا شود و به اميد عطا و بخشش و جايزه و احسانِ آفريدهاى، ساز و برگ رفتن به حضور او فراهم سازد، پس اى سرور من باريابى و آمادگى و تهيّهی ساز و برگ و آماده شدنِ من، به درگاه توست و به اميد بخشش و جايزهها و احسانهاى تو. پس امروز نااميدم مكن! اى آنكه هيچ نيازمندى از درگاهش محروم نمىشود و هيچ برخوردارى، از او نمىكاهد! من امروز كار شايستهاى به درگاهت نياوردهام و به شفاعت آفريدهاى هم اميد نبستهام؛ ليكن با اعتراف به ستم و بدى، به درگاهت آمدهام. نه دليلى دارم و نه عذرى.
پروردگارا ! از تو مىخواهم كه خواستهام را بدهى و مرا با درخواستى برآورده برگردانى و مرا نااميد و بىبهره بر نگردانى! اى بزرگ، اى بزرگ، اى بزرگ! براى خواسته بزرگ به تو اميدوارم. اى بزرگ! از تو میخواهم كه گناه بزرگ مرا ببخشايى. معبودى جز تو نيست.
خداوندا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و نيكىِ امروز را كه شرافت و عظمتش بخشيدهاى، روزىام كن و در اين روز، مرا از همهی گناهان و لغزشهايم بشوى و از احسان خود بر من بيفزاى! همانا تويى تو بسيار بخشنده».
رُوِيَ عَن عَلِيٍّ عليه السلام أنَّهُ خَرَجَ يَومَ العيدِ ، فَلَم يَزَل يُكَبِّرُ حَتَّى انتَهى إلَى الجَبّانَةِ .
روايت شده است كه على عليه السلام روز عيد بيرون آمد. پيوسته تكبير گفت تا آنكه به محلّ برگزارى نماز در بيرون شهر [كوفه] رسيد.
رحمت خداوند در شب عید قربان
عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله: إنَّ اللّه َ تعالى يَطَّلِعُ فِي العيدَينِ إلَى الأَرضِ ، فَابرُزوا مِنَ المَنازِلِ تَلحَقكُمُ الرَّحمَةُ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله:
خداوند متعال در روز عيد فطر و عيد قربان ، با عنايت به زمين مىنگرد. پس، از خانهها بيرون آييد تا رحمت به شما برسد.
قال الإمام الصادق عليه السلام : قيلَ لِرَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَومَ فِطرٍ أو يَومَ أضحى : لَو صَلَّيتَ في مَسجِدِكَ .
فَقالَ: «إنّي لاَُحِبُّ أن أبرُزَ إلى آفاقِ السَّماءِ».
امام صادق عليه السلام:
يك روز عيد فطر يا عيد قربان، به پيامبر خدا گفتند: خوب بود در مسجدِ خود نماز مى خواندى.
فرمود: «دوست دارم كه به طرف آفاق آسمان بيرون آيم.