امام سجاد علیه السلام در قیام خونین کربلا مدت کوتاهی بنا به مشیت الهی بیمار بود و پس از بهبودی، مدت 35 سال امامت و زعامت جامعه‌ی مسلمین را تداوم بخشید. امام سجاد علیه السلام حضور در عرصه‌ی سیاسی و قیام‌هایی را که بر ضد یزید صورت می‌گرفت، بی‌حاصل می‌دانست و معتقد بود تا جامعه متحوّل نشود و پایه‌های ایمانی مردم محکم نشود و به ذات مقدس اهل بیت علیهم السلام معرفت پیدا نکنند، حضور در صحنه‌ی سیاسی مساوی است با از بین بردن خود و تداوم حکومت جباران. امام سجاد علیه السلام به دنبال معرفت دادن به جامعه و احیای بینش و مرامی بود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله در بین مردم پدید آورده بود، اما در اثر استیلای غاصبان بر عالم اسلام، از بین رفته بود.
کتب تاریخی نمونه‌های فراوانی از نقش فعال امام سجاد(ع) در تاریخ شیعه را عنوان کرده‌اند. برخی از مورخان معتقدند که امام زین العابدین علیه السلام در واقعه جان‌گداز و خونین کربلا 24 ساله بوده است و بعضی دیگر نوشته‌اند که از سن مبارکش 22 سال می‌گذشت. محمد بن سعد در کتابش می‌نویسد:
علی بن الحسین علیهما السلام در واقعه‌ی کربلا همراه پدرش بود و در آن هنگام از عمر شریفش 23 سال می‌گذشت. فرزند ایشان، امام محمد باقر علیه السلام که امام سجاد علیه السلام از کربلا تا شهادت همراه پدر بود، سه یا چهار ساله بود. امام زین العابدین در آن هنگام به سبب بیماری در جهاد شرکت نکرد و خداوند او را برای هدایت مسلمانان نگه داشت و نسل رسول الله صلی الله علیه واله از فاطمه علیها السلام در ذریه‌ی امام حسین علیه السلام به امام سجاد علیه السلام و اولاد او منحصر گردید.
شیخ مفید در این باره می‌گوید: همین که امام حسین علیه السلام شربت شهادت نوشید، شمر به قصد کشتن امام سجاد علیه السلام نیز حمله برد. امام زین العابدین علیه السلام در بستر بیماری به سر می‌برد و حمید بن مسلم به دفاع پرداخت و حمله شمر را مانع گردید. عمر بن سعد ان حضرت را در حالی که از بیماری رنج می‌برد با اهل بیت به کوفه انتقال داد. امام سجاد علیه السلام در قیام خونین کربلا مدّت کوتاهی بنا به مشیت الهی بیمار بود و پس از بهبودی، مدت 35 سال امامت و زعامت جامعه مسلمین را تداوم بخشید.
نقش امام سجاد(ع) در زنده نگهداشتن قیام عاشورا
از آن‌جا که شهادت سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و یاران باوفایش از منظر عمومی، آثار ویران‌گری برای حکومت بنی امیه داشت و مشروعیت آن را زیر سوال برده بود و نیز برای این‌که این تراژدی غم بار به دست فراموشی سپرده نشود، امام چهارم با گریه بر شهیدان نینوا و زنده نگه داشتن یاد و خاطره‌ی جانبازی آنان اهداف شهیدان کربلا را دنبال می‌کرد. ظلمت حادثه‌ی کربلا و قیام جاودانه‌ی عاشورا به قدری دل‌خراش بود که شاهدان آن مصیبت عظیم تا زنده بودند آن را فراموش نکردند.
هر وقت امام می‌خواست آب بیاشامد، تا چشمش به آب می‌افتاد، اشک از چشمانش سرازیر می‌شد. هنگامی که سبب گریه‌ی آن حضرت را می‌پرسیدند می‌فرمود: چگونه گریه نکنم، در حالی که یزیدیان آب را برای وحوش و درندگان بیابان آزاد گذاشتند، ولی به روی پدرم بستند و او را تشنه به شهادت رساندند.
بزرگ مبلغ قیام عاشورا، حضرت امام سجاد علیه السلام با سخنرانی و خطبه‌های آتشین خود توانست نهضت حق طلبانه‌ی سالار شهیدان را از هجوم تحریف نجات بخشد. اینک بعد از گذشت پانزده قرن همچنان این قیام، پرشکوه و جاودانه است.
نقش امام سجاد(ع) در زنده نگهداشتن قیام عاشورا
از آن‌جا که شهادت سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و یاران باوفایش از منظر عمومی، آثار ویران‌گری برای حکومت بنی امیه داشت و مشروعیت آن را زیر سوال برده بود و نیز برای این‌که این تراژدی غم بار به دست فراموشی سپرده نشود، امام چهارم با گریه بر شهیدان نینوا و زنده نگه داشتن یاد و خاطره‌ی جانبازی آنان اهداف شهیدان کربلا را دنبال می‌کرد. ظلمت حادثه‌ی کربلا و قیام جاودانه‌ی عاشورا به قدری دل‌خراش بود که شاهدان آن مصیبت عظیم تا زنده بودند آن را فراموش نکردند.
هر وقت امام می‌خواست آب بیاشامد، تا چشمش به آب می‌افتاد، اشک از چشمانش سرازیر می‌شد. هنگامی که سبب گریه‌ی آن حضرت را می‌پرسیدند می‌فرمود: چگونه گریه نکنم، در حالی که یزیدیان آب را برای وحوش و درندگان بیابان آزاد گذاشتند، ولی به روی پدرم بستند و او را تشنه به شهادت رساندند.
بزرگ مبلغ قیام عاشورا، حضرت امام سجاد علیه السلام با سخنرانی و خطبه‌های آتشین خود توانست نهضت حق طلبانه‌ی سالار شهیدان را از هجوم تحریف نجات بخشد. اینک بعد از گذشت پانزده قرن همچنان این قیام، پرشکوه و جاودانه است.
رویکرد امام زین العابدین علیه السلام نسبت به قیام مختار
امام سجاد علیه السلام حضور در عرصه‌ی سیاسی و قیام‌هایی را که بر ضد یزید صورت می‌گرفت، بی‌حاصل می‌دانست و معتقد بود تا جامعه متحوّل نشود و پایه‌های ایمانی مردم محکم نشود و به ذات مقدس اهل بیت علیهم السلام معرفت پیدا نکنند، حضور در صحنه‌ی سیاسی مساوی است با از بین بردن خود و تداوم حکومت جباران.
از طرف دیگر امام سجاد علیه السلام می‌خواهد به آن مردم بی بصیرتی که حاضر نشده بودند امام حسین علیه السلام را یاری کنند و حالا تحت تأثیر سخنان دیگران یا احساسات، دست به سلاح برده‌اند، تفهیم کند که شما باید به موقع وارد عمل می‌شدید و حجت خدا را یاری می‌کردید. حرکت شما حرکت کوری است که به نابودی خودتان و استحکام حکومت جباران اموی منتهی خواهد شد.
بر همین اساس امام سجاد علیه السلام حتّی در قیام حره از مدینه بیرون می‌روند، رویکرد مثبتی نداشتند، چون این مردم همان‌هایی هستند که امام حسین علیه السلام را یاری نکردند و حال تحت پرچم عبدالله بن حنظله می خواهند با یزید مقابله کنند. امام سجاد علیه السلام این قیام را بی‌حاصل می‌دانست چون از روی معرفت نبود و از روی احساسات و بدون هدف خاص و رهبری مشخص صورت گرفته بود.
فتنه‌ی زبیریان
قیام عبدالله بن زبیر که اهل تسنن در کتاب‌های خود از آن به فتنه‌ی ابن زبیر یاد می‌کنند، قیام منحرفی بود. درست است که بر ضد یزید بود ولی عبدالله بن زبیر فرد منحرفی بود که عطش قدرت‌طلبی او را به قیام واداشته بود وگرنه اعتقادی به مبانی اسلام نداشت و امام سجاد علیه السلام قیام او و پیوستن به ان را صحیح نمی‌دانست.
موضع سیدالعابدین(ع) نسبت به قیام مختار چه بود؟
قیام مختار با سایر قیام‌ها متفاوت است. چون هدف مختار خونخواهی امام حسین علیه السلام بود. ما در سخنی از امام سجاد علیه السلام داریم که می‌فرمایند: حتی اگر یک غلام زنگی هم در خونخواهی ما اهل بیت قیام کند، کارش مورد تایید ماست. در صورتی که غلام زنگی هیچ اختیاری از خود ندارد و تحت امر اربابش هست.
امام سجاد علیه السلام به دنبال معرفت دادن به جامعه و احیای بینش و مرامی بود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله در بین مردم پدید آورده بود، اما در اثر استیلای غاصبان بر عالم اسلام، از بین رفته بود. مردم به شدت از نظر معنوی تهی شده بودند.
بنابراین امام می‌خواست در قالب مناجات، دعاها و راز و نیازها این معارف را در جامعه پرورش و گسترش دهد تا مردم به یک تحوّل معنوی برسند. در ان صورت زیر بار خلافت جباران نمی‌رفتند. با چنین رویکردی بود که قیام مختار مورد تایید آن حضرت قرار گرفته بود.
