ولادت
تاریخ تولد آن حضرت در ربیع الثانی، روزهشتم سال 232 در مدینه چشم به جهان گشودند و 28 سال زندگی کردند. ابن خلّکان تولد ایشان را روز پنجشنبه یکی از ماههای سال 231 دانسته و قول دیگری را نیز که ششم ربیع الآخر سال 232 است، نقل کرده است.
کنیه و القاب امام حسن عسکری(ع)
کنیه ایشان «ابومحمد» بود. در بعضی منابع کنیههای ابوالحسن، ابوالحجه، ابوالقائم نیز به کار رفته است.
القاب حضرت آینهی صفات برجسته و گرایشهای والای ایشان است، این القاب عبارتند از:
خالص: ایشان از هر آلایش و پلیدی پاک بودند.
هادی: ایشان نماد هدایت و نشانه ی راهیابی و حرکت در صراط مستقیم برای عالمیان بودند.
عسکری: سامرا یک منطقه ی نظامی به شمار میرفت و امام را به خاطر اقامت در آنجا (یا محله ای از آنجا) «عسکری» لقب دادند.
زکی: ایشان شریفترین و پاک نهادترین انسان روزگار خود بودند جان و دل خود را پاک کرده در راه اعمال نیک پرورش داده بودند.
خاص: خداوند ایشان را با فضائل و اجابت دعا، ویژه و خاص خود گردانیده بود.
صامت: ایشان خاموش بودند و جز به یاد خدا، تعلیم و حکمت گویی، لب نمیگشودند.
سراج: ایشان چراغی بودند در تیرگیها و مردم را به صلاح و تقوا راهنمایی میکردند.
تقی: ایشان پرهیزگارترین انسان زمان خود بودند و بیش از هر کس پاسدار احکام دین و متکی به پروردگار به شمار می رفتند.
ابن الرضا عنوانی است که امام جواد و امام عسکری(ع) هر دو به آن شهرت یافتهاند.
امامت امام حسن عسکری
امام عسکری(ع) به مدت ۶ سال (از ۲۵۴ تا ۲۶۰) امامت کرد. مهمترین دلیل برای امامت حسن بن علی العسکری(ع) پس از شهادت امام هادی، وصیت و احادیث امام هادی درباره جانشینی او است.شیخ مفید در ارشاد بیش از ۱۰ روایت و نامه دراینباره آورده است اکثر شیعیان و یاران امام هادی(ع) نیز پس از شهادت ایشان، به امام حسن عسکری(ع) به عنوان امام رجوع کردند.
ابعاد هفتگانه فعالیت امام عسکری (ع)
امام عسکری (ع)، با وجود همهی فشارها، کنترلها و مراقبتهای بی وقفه حکومت عباسی، یک سلسله فعالیتهای سیاسی، اجتماعی و علمی در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افکار ضد اسلامی انجام میداد که میتوان آنها را بدینگونه خلاصه کرد:
۱- کوششهای علمی در دفاع از آیین اسلام و رد اشکالها و شبهات مخالفان و نیز تبیین اندیشه صحیح اسلامی.
۲- ایجاد شبکهی ارتباطی با شیعیان مناطق مختلف از طریق نمایندگان و اعزام پیکها و ارسال پیامها.
۳- فعالیتهای سری سیاسی برغم تمامی کنترلها و مراقبتهای حکومت عباسی.
۴- حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان.
۵- تقویت و توجیه سیاسی رجال و عناصر مهم شیعه در برابر مشکلات.
۶- استفادهی گسترده از آگاهی غیبی برای جلب منکران امامت و دلگرمی شیعیان.
۷- آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت فرزند خود امام دوازدهم.
شهادت امام حسن عسکری(ع)
سوابق بازداشت و خطرى که همواره از طرف دستگاه حاکم متوجه جان حضرتش بود و این که حضرت یک شخصیت مخالف سیاسى به حساب مىآمد و نیز رحلت آن حضرت در سنین جوانى، همگى دلیل شهادت آن حضرت میباشد. آن حضرت در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری توسط سمی که از طرف معتمد خلیفه عباسی به ایشان خورانده شد، به شهادت رسیدند. اما راه ایشان با امامت حضرت ولی عصر(عج) ادامه دارد.