حضرت فاطمه(علیها السلام) در سالِ پنجم پس از بعثت و در روز ۲۰ جمادی الثانی در مکه‌ی مکرمه به دنیا آمد.
در روایتی آمده است که رسول خدا(ص) در دورانِ حملِ حضرت زهرا(س) توسط خدیجه به او فرمود: اى خدیجه، جبرئیل مرا بشارت داده که او دختر است و گفته که او منشأ نسلى پاک و مبارک است و خداوند تبارک و تعالى مقدّر نموده که نسل من از طریق او برقرار و پایدار بماند، و مقرر فرموده که فرزندان او پس از انقطاعِ وحى، امام و خلیفه‌ی خدا در زمین باشند.
پیامبر اکرم(ص)، نامِ فرزند عزیز خود را فاطمه گذاشتند.
اکثر مفسران شیعی و عده‌ای از مفسران بزرگ اهل تسنّن نظیر فخر رازی، آیه‌ی آغازین سوره‌ی کوثر را به فاطمه علیها السلام تطبیق نموده‌اند و او را خیر کثیر و باعث بقاء و گسترش نسل و ذرّیه‌ی پیامبر اکرم(ص) ذکر نموده‌اند.
دوران شيرخوارگی و ايامِ كودكی حضرت زهرا عليها السلام در محيطِ بسيار خطرناك و اوضاع بحرانی و انقلابیِ صدر اسلام گذشت.
مدتی از دوران شيرخوارگی او در شعبِ ابوطالب سپری شد و در آن‌جا از شير خوردن باز گرفته شد و در همان ريگستانِ سوزان راه رفتن را ياد گرفت، بی شک بانويی كه شايستگیِ مادرِ يازده امام عليهم صلوات الله را داشت، بايد چنين آزمون‌هايی درپيش داشت و در چنين محيطی رشد می‌نمود.
ازدواج حضرت فاطمه زهرا(س) باامیرالمونین(ع) اتفاق مهمی در تاریخ شیعیان است، زیرا سلسله‌ی امامان شیعه ثمره‌ی این ازدواج هستند. مطابق با احادیث، پیامبر اکرم(ص) به وحی الهی، حضرت فاطمه(س) را به ازدواج علی علیه‌السلام درآورد.
مشخص کردن میزان مهریه، از شرایط عقد در اسلام است. حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله که نخستین مجریِ دستورات اسلام بود، در پیوندِ دخترش با حضرت علی علیه‌السلام از داماد آینده‌اش پرسید: آیا برای این ازدواج اندوخته‌ای داری؟ علی علیه‌السلام پاسخ داد: شما از وضعیت من به‌خوبی آگاهید. تمام دارایی من شمشیر، زره و یک شتر است. پیامبر فرمود: شمشیرت را برای جهاد درراه خدا نیاز داری، شتر هم برای انجام کارهای روزمره و امرارمعاش می‌خواهی، ولی این زره(پیراهن جنگی) را بفروش و پولش را برایم بیاور. علی علیه‌السلام زره را به پانصد درهم فروخت و پول را به‌عنوان مهریه همسرش نزد پیامبر آورد تا برای ازدواجشان هزینه کند.
ثمره‌ی این ازدواج مبارک، پنج فرزند به نام‌های حسن، حسین، زینب، ام کلثوم و محسن(که در جریان وقایع پس از وفات پیامبر(ص) سقط شد)، بود.
امام حسن و امام حسین(علیهما سلام)از امامان شیعیان هستند که در دامان چنین مادری تربیت یافته‌اند و ۹ امام دیگر(به غیر از امام علی(ع) و امام حسن(ع)) از ذرّیه‌ی امام حسین(ع) هستند و بدین ترتیب و از طریق حضرت فاطمه زهرا(س) به رسول خدا(ص) منتسب می‌گردند و از ذرّیه‌ی ایشان به شمار می‌روند. به خاطر منسوب بودن ائمه‌ی اطهار(به غیر از امیر المومنین (ع)) به آن حضرت، فاطمه زهرا(س) را “ام‌الائمه”(مادر امامان) گویند.
زهرای اطهر(س) دارای اخلاقی نیکو و پسندیده، ملکاتی شریف و طبیعتی نجیب بود، از احساسی والا و فهمی سریع و ذهنی سرشار برخوردار، مروّتی خارج الوصف، فضایلی تحسین برانگیز، و دستی سخاوت‌مند و بسیار بخشنده داشت. دلی بی پروا و شجاع در سینه‌اش می‌تپید، زیر بار زور نمی‌رفت، از هر گونه خودپسندی فاصله داشت، خودبینی و غرور او را فرا نمی‌گرفت، در برابر قلدران متکبّر سر تعظیم فرود نمی آورد.
بخشی از فعالیت ایشان در سه محور مطرح است.
علامه سید جعفر مرتضی عاملی درخصوص مرجعیت حضرت زهرا(س) می‌نویسد:
«تاکید‌های مکرر و مداوم پیامبر اکرم(ص) در گفتار و رفتار، به علاوه مقام و موقعیت حضرت زهرا(س) سبب شد تا ایشان مورد مراجعه‌ی مردم باشند و از درجه و موقعیت خاصی برخوردار گردند. چنان‌که منزل ایشان پایگاه و پناه‌گاهی برای کسان زیادی بود که به آن‌جا رفت و آمد می‌کردند. علاوه بر زنان همسایه، دیگر بانوان مدینه نیز به آن حضرت مراجعه کرده و به منزل ایشان رفت و آمد داشتند.»
در مورد تاریخ شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) چند روایت وجود دارد که بنا بر روایتی ۷۵ روز پس از رحلت پیامبر اسلام(ص) در ۱۳ جمادی الاولی(که نظر اهل سنّت نیز بر همین تاریخ است) و به روایت مشهورتری ۹۵ روز پس از رحلت پیامبر اسلام(ص) مطابق با روز سه‌شنبه سوم جمادی الثانی در سال یازدهم هجری، در حالی که ۱۸ سال بیشتر از عمر مبارکشان نمی‌گذشت، است.
