تدبیر به معناى عاقبت‌اندیشى و تفکر و حساب‌گرى در کارها است. هرگاه کارها با تفکر و تـدبـیـر هـمـراه شـود، مـوفـقـیـت و پـیـشـرفـت را بـه دنـبـال خـواهـد داشـت. بـه ویـژه اگـر مـیـانـه‌روى نـیـز سرلوحه‌ی کار قرار گیرد. علامه طباطبایى مى‌گوید:
بى تردید زندگى انسان یک زندگى مبتنى بر تفکر بوده و بدون آن زندگى او سامان نـمـى‌یـابد. و هر چه فکر صحیح‌تر و تمام‌تر باشد زندگى بهتر و محکم‌تر خواهد بود.
از صـفـات حـمـیـده حـضـرت، سـکـوت و انـدیـشـیـدن دایمـى بـود. او هیچ کارى را بدون تـفـکـر انجام نمى‌داد. امام حسین(ع ) گوید: از پدرم امیرمومنان در مورد سکوت آن حضرت سوال کردم. فرمود: سکوت حضرت به دلیل بردبارى، دوراندیشى، اندازه قرار دادن و تـفـکـر بـود. مـردى نـزد رسـول خـدا(ص) آمـد و گفت: یا رسول الله مرا اندرزى ده. حضرت فرمود: اگر نصیحت کـنـم عـمـل مـى‌کـنـى؟ مـرد جـواب مـثـبـت داد. (حـضـرت سـه بـار ایـن سـؤ ال را تکرار کردند) آن‌گاه فرمود:
اِذا اَنْتَ هَمَمْتَ بِاَمْرٍ فَتَدَبَّرْ عاقِبَتَهُ فَاِنْ یَکُ رُشْداً فَامْضِهُ وَ اِنْ یَکُ غَیّاً فَانْتَه عَنْهُ.
هـرگـاه تـصـمـیـم بـه انـجام کارى داشتى در عاقبت کار بیاندیش، پس اگر عاقبت آن رشد (پـیـشـرفـت) بـود انـجـام بـده و اگـر عـاقـبـتـش ضـلالت و گـمـراهـى بـود آن را رها کن .
همچنین حضرت چنین فرمود:
دعـاى چـنـد طـایـفـه مـسـتـجـاب نـمـى‌گـردد: کـسـى کـه مـال خـود را بـدون نـوشـتـه و شـهـود قـرض دهـد. کـسـى کـه تـمـامـى مـال خود را که خداوند به او داده در راه او انفاق کند و چیزى براى خود نگاه نداشته، به درگـاه خـداونـد دعـا کـنـد کـه به من روزى بده. خداوند مى‌گوید: مگر من به تو ثروت نـدادم، چـرا مـیـانـه‎روى نـکـرده و اسـراف نـمـودى؟ هـمـ‌چـنـیـن مـردى کـه بـه دنـبال کسب و روزى نرود و بگوید: خداوندا به من روزى عنایت کن. خداوند گوید: بنده من! راه را بر تو نبستم و تو را سالم نمودم و زمین من هم واسع است چرا بیرون نمى‌روى و طلب روزى نمى‌کنى ؟
در کـلیه‌ی رفتار و اعمال حضرت رسول اکرم (ص )، میانه‌روى به چشم مى‌خورد. امام على(ع ) در وصف رفتار آن بزرگوار چنین فرمود:
او پیشواى پرهیزکاران و وسیله‌ی بینایى هدایت‌خواهان و… راه و رسم زندگى او میانه‌روى بود.
درهمین رابطه، پیامبر(ص )، خود خطاب به مردم فرمود:
یـا اَیُّهـَا النـّاسِ عـَلَیـْکـُم بـِالْقـَصـْدِ عـَلَیـْکـُمْ بـِالْقـَصـْدِ عـَلَیـْکـُم بـِالْقـَصْدِ.
مردم، بر شما باد میانه‌روى! بر شما باد میانه‌روى! بر شما باد میانه‌روى!
تـاکـیـد فراوان روایات به شکل‌هاى گوناگون بر میانه‌روى نشان‌گر آن است که عدم رعـایـت ایـن اصـل مـهـم چـه در مـسـایل عـبـادى و مـعـنـوى و چـه در مسایل مادى و اقتصادى، موجب بروز مشکلات و ناراحتى‌ها خواهد گردید.
ـ میانه‌روى، درخواست خدا از پیامبر(ص )
امـام صـادق (ع ) فـرمـودنـد: کـسـى از پـیـامـبر چیزى نمى‌خواست مگر آنک‌ه آن حضرت مى بخشید. یک‌بار زنى پسرش را خدمت حضرت فرستاده و گفت: ((نزد پیامبر(ص ) برو و از او چیزى بخواه. اگر فرمود چیزى نزد ما نیست ، بگو پیراهنت را به من بده !)) امام صادق فـرمـود: رسـول خـدا (ص) پـیراهن خود را درآورد و به او داد. در این هنگام خداوند پیامبرش را بـه میانه‌روى سـفـارش نمود و این آیه را نازل نمود: که دست خود را بسته به گردن خـویـش مـیفـکـن (تـرک انـفـاق و بـخـشـش مـنـمـا) و کـامـلاً هـم بـاز مـگـذار تـا ایـن‌کـه ملول و تهیدست‌گردى !
رعایت همین سیره از طرف امام صادق (ع ) نمونه جالبى است: صبیح بن ولید مى‌گوید: بـیـن مـکه و مدینه، همراه امام صادق (ع ) بودم. گدایى آمد. امام به او چیزى دادند. همچنین به گداى دوم و سوم چیزى دادند، ولى در پاسخ گداى چهارم فرمود: خداوند تو را سیر فرماید. آن‌گاه به ما رو کرد و فرمود: چیزى با ما بود که به او بدهیم، ولى ترسیدم جـزء یـکـى از آن سـه دسته‌اى باشم که دعاى آنان مستجاب نمى‌گردد.